HOORRECHT VAN MINDERJARIGE KINDEREN
In gerechtelijke procedures die betrekking hebben op minderjarige kinderen, zoals procedures ter zake het gezag over hen of de omgang met hen, kunnen de minderjarigen door de rechter worden gehoord. Vooralsnog is de rechter verplicht om kinderen van zestien respectievelijk twaalf jaar of ouder de gelegenheid te bieden om hun mening kenbaar te maken, alvorens over de zaak wordt beslist. Kinderen van jonger dan zestien respectievelijk twaalf jaar, mag de rechter hiertoe in de gelegenheid stellen. Naar aanleiding van het rapport ‘Kind in proces: van communicatie naar effectieve participatie’, wordt het hoorrecht van minderjarige kinderen mogelijk uitgebreid.
Verplichting
De rechter is verplicht om kinderen van zestien jaar en ouder in zaken met betrekking tot kinderalimentatie in de gelegenheid te stellen hun mening kenbaar te maken. In andere zaken betreffende een minderjarige, mag de rechter niet eerder beslissen dan nadat de minderjarige van twaalf jaar of ouder hiertoe in de gelegenheid is gesteld.1
Zes uitzonderingen op de verplichting
Op de verplichting, strekkende tot het in de gelegenheid stellen van minderjarigen van zestien respectievelijk twaalf jaar en ouder om te worden gehoord voor de beslissing, gelden zes uitzonderingen. Deze verplichting geldt niet, indien 1) de zaak van kennelijk ondergeschikt belang is of 2) er een onmiddellijk en ernstig gevaar dreigt.2 De zaak kan bijvoorbeeld van kennelijk ondergeschikt belang zijn, indien deze strekt tot het benoemen van een bijzonder curator. Onder de tweede uitzondering kan bijvoorbeeld de zaak over een voorlopige ondertoezichtstelling of een uithuisplaatsing vallen. In geval van een dergelijke tweede uitzondering, kan het minderjarige kind worden gehoord na de beslissing van de rechter.
Voorts is de rechter niet verplicht de minderjarige de gelegenheid te bieden om zijn mening kenbaar te maken, indien aannemelijk is dat 3) de minderjarige niet in staat is een mening te vormen wegens een ernstige geestelijke of lichamelijke stoornis, 4) de minderjarige niet gehoord wil worden of 5) te vrezen is dat de minderjarige zal worden geschaad door het bieden van die gelegenheid.3
Hiernaast geldt vorenstaande verplichting voor de rechter niet ten aanzien van kinderen van jonger dan zestien respectievelijk twaalf jaar 6). De rechter mag hen de gelegenheid bieden om hun mening kenbaar te maken, maar is hier niet toe verplicht.
Horen
De rechter kan de plaats waar en de wijze waarop een minderjarig kind wordt gehoord vaststellen. Minderjarige kinderen kunnen bijvoorbeeld schriftelijk worden gehoord of worden opgeroepen voor een mondeling verhoor in het gerechtsgebouw. Dit laatste betreft het zogenoemde ‘kindgesprek’. Indien een minderjarig kind worden opgeroepen voor een kindgesprek en niet verschijnt, dan kan de rechter de minderjarige nogmaals oproepen. In het geval de minderjarige ook dan niet verschijnt, kan de zaak zonder het kindgesprek worden behandeld.
De wettelijke vertegenwoordiger(s) van de minderjarige mogen niet bij het verhoor aanwezig zijn. Tijdens de procedure, bijvoorbeeld ten tijde van de mondelinge behandeling, maakt de rechter wel kort de inhoud van de mondelinge of schriftelijke verklaring van de minderjarige bekend.4
Uitbreiding hoorrecht
In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), heeft de Universiteit van Leiden onderzoek verricht naar het hoorrecht van minderjarige kinderen. Van dit onderzoek is op 2 maart 2020 het rapport ‘Kind in proces: van communicatie naar effectieve participatie’ uitgebracht. In dit rapport wordt voorgesteld om het hoorrecht van minderjarigen uit te breiden.5 Voorgesteld worden om in procedures die een minderjarige aangaat, de rechter te verplichten om kinderen van acht jaar en ouder de gelegenheid te bieden om te worden gehoord. Daarnaast wordt aanbevolen om met een zogenoemde ‘pilot’ bij een rechtbank te verkennen, op welke wijze minderjarigen vanaf vier tot acht jaar gehoord kunnen worden.
De minister voor Rechtsbescherming heeft op 2 maart 2020 te kennen gegeven, dat zij met betrokken partijen zal bezien op welke wijze zij aan vorenstaande aanbevelingen invulling zal geven.6 Indien daadwerkelijk gevolg zal worden gegeven aan de aanbevelingen en het hoorrecht zal worden uitgebreid, informeert Van der Kooij Besters Advocaten u graag nader.
Voor vragen over het hoorrecht van minderjarige kinderen, kunt u contact opnemen met ons kantoor.
[1] Art. 809 lid 1 Rv.
[2] Art. 809 lid 1 en lid 3 Rv.
[3] Nauta, T&C RV, commentaar op art. 809 Rv.
[4] De Rechtspraak, ‘Kindgesprek (kindverhoor)’, Rechtspraak.nl; Nauta, T&C RV, commentaar op art. 809 Rv.
[5] M.R. Bruning e.a., Kind in process: van communicatie naar effectieve participatie, Meijers-reeks nr. 335. Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2020.
[6] Aanbiedingsbrief onderzoeksrapporten naar aanleiding van het rapport van de Staatscommissie Herijking ouderschap, Kamerbrief 2 maart 2020.