Hoe werkt scheiden in Nederland? Stappenplan voor een echtscheiding
Scheiden is een ingrijpende stap in het leven, waarbij zowel juridische, financiële als emotionele aspecten komen kijken. In Nederland is het proces van echtscheiding vrij gestructureerd, maar kan het afhankelijk van de omstandigheden toch complex aanvoelen. In deze blog leg ik stap voor stap uit hoe het echtscheidingsproces verloopt, zodat u een duidelijk beeld krijgt van wat er allemaal komt kijken bij het scheiden in Nederland. Ik zal ook verwijzen naar relevante wetsartikelen om de juridische basis van het proces te verduidelijken.
1. Wat is een echtscheiding?
Een echtscheiding is de formele ontbinding van een huwelijk door een rechterlijke uitspraak. In Nederland kan een huwelijk alleen door de rechter worden beëindigd. Dit kan via een echtscheiding, een scheiding van tafel en bed of door het huwelijk te ontbinden na scheiding van tafel en bed. In deze blog richten we ons op de echtscheiding, waarbij het huwelijk volledig wordt ontbonden.
2. Voorwaarden voor echtscheiding
In Nederland kan een echtscheiding alleen worden uitgesproken als het huwelijk duurzaam is ontwricht. Daar is sprake van indien de voortzetting van de samenleving ondraaglijk is geworden, zonder uitzicht op herstel. Er hoeft geen specifieke reden te worden opgegeven; een van beide partners hoeft alleen aan te geven dat het huwelijk is ontwricht. Dit wordt geregeld in artikel 1:151 van het Burgerlijk Wetboek (BW).
3. Stappenplan voor een echtscheiding
Nu u weet wat een echtscheiding inhoudt, gaan we verder met het stappenplan om een echtscheiding in Nederland aan te vragen en af te wikkelen.
Stap 1: Juridische ondersteuning zoeken
Een verzoek tot echtscheiding dient altijd door een advocaat te worden ingediend. Een advocaat kan u bijstaan bij het opstellen van het verzoekschrift en het waarborgen van uw rechten gedurende het proces. Als beide partners het eens zijn over de scheiding, kan één gezamenlijke advocaat worden ingeschakeld.
Stap 2: Verzoekschrift indienen
Een echtscheiding begint met het indienen van een verzoekschrift bij de rechtbank. Dit verzoekschrift wordt opgesteld door een advocaat en ingediend bij de rechtbank in de regio waar een van de partners woont. Er zijn twee mogelijkheden:
- Eenzijdig verzoekschrift: Als slechts één van de partners de scheiding aanvraagt, moet dit schriftelijk via een deurwaardersexploot worden medegedeeld aan de andere partner. De andere partner kan een verweerschrift indienen als hij of zij het niet eens is met de scheiding of bepaalde onderdelen daarvan.
- Gezamenlijk verzoekschrift: Als beide partners het eens zijn over de echtscheiding, kunnen zij een gezamenlijk verzoek indienen. Dit zorgt doorgaans voor een snellere en minder conflictueuze procedure.
Het indienen van het verzoekschrift is gebaseerd op artikel 1:151 BW jo. artikel 816 Rv, dat de mogelijkheid geeft om de rechter te verzoeken een huwelijk te ontbinden.
Stap 3: Ouderschapsplan (indien van toepassing)
Als er minderjarige kinderen bij de scheiding betrokken zijn, is het verplicht om een ouderschapsplan op te stellen. In dit plan worden afspraken vastgelegd over de verzorging en opvoeding van de kinderen, zoals de omgangsregeling, het ouderlijk gezag en de kinderalimentatie. Dit is vastgelegd in artikel 815 Rv jo. artikel 1:247 BW, waarin het gezamenlijk ouderlijk gezag en de verantwoordelijkheid voor de zorg en opvoeding van het kind wordt beschreven.
Het ouderschapsplan moet worden ingediend samen met het verzoekschrift voor de echtscheiding. Als er geen ouderschapsplan is, zal de rechtbank het verzoekschrift naar alle waarschijnlijkheid niet in behandeling nemen.
Stap 4: Behandeling door de rechtbank
Nadat het verzoekschrift is ingediend, zal de rechtbank de echtscheiding in behandeling nemen. Als er sprake is van een eenzijdig verzoekschrift en er geen verweer wordt ingediend door de andere partij, kan de rechter vaak zonder zitting een beslissing nemen. In het geval van een gezamenlijk verzoek is een zitting meestal niet nodig.
Wanneer er echter geschillen zijn over bijvoorbeeld de verdeling van eigendommen, alimentatie of de omgangsregeling, kan een zitting worden gepland. De rechter zal dan de standpunten van beide partijen aanhoren en op basis daarvan een uitspraak doen.
Stap 5: Uitspraak van de rechter
Als de rechtbank het verzoek tot echtscheiding heeft behandeld, doet de rechter een uitspraak. Deze uitspraak wordt ook wel de “echtscheidingsbeschikking” genoemd. Het is belangrijk om te weten dat de echtscheiding pas definitief is als de beschikking is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. U heeft drie maanden de tijd om in hoger beroep te gaan tegen de beslissing van de rechter. Als geen van beide partijen in beroep gaat, kan de echtscheidingsbeschikking worden ingeschreven.
Stap 6: Inschrijving in de burgerlijke stand
De echtscheidingsbeschikking moet binnen zes maanden nadat de uitspraak van de rechter in kracht van gewijsde is gegaan, worden ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. De uitspraak is in kracht van gewijsde gegaan op het moment dat daartegen geen gewoon rechtsmiddel meer openstaat, dus bijvoorbeeld als de hoger beroepstermijn is verstreken en er geen hoger beroep is ingesteld. Pas op het moment dat de echtscheidingsbeschikking is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand komt de echtscheiding tot stand. Dit is een cruciale stap, want zonder deze inschrijving blijft u wettelijk getrouwd. Uw advocaat regelt deze inschrijving bij de gemeente.
4. Verdeling van bezittingen en alimentatie
Naast de juridische ontbinding van het huwelijk moeten er ook afspraken worden gemaakt over de verdeling van bezittingen en eventuele alimentatie. Dit is vaak een belangrijk onderdeel van het echtscheidingsproces.
Verdeling van bezittingen
Het is mogelijk dat u bent getrouwd ofwel in algehele of beperkte gemeenschap van goederen ofwel onder huwelijkse voorwaarden. Indien u geen huwelijkse voorwaarden heeft laten opmaken dat bent u van rechtswege in gemeenschap van goederen getrouwd. Indien u voor 1 januari 2018 bent getrouwd, ontstond er van rechtswege een algehele gemeenschap van goederen. Indien u op of na 1 januari 2018 bent getrouwd dan bent u in beperkte gemeenschap van goederen getrouwd.
Als u in algehele gemeenschap van goederen bent getrouwd, wordt in principe alles wat u samen bezit, gelijk verdeeld. Als u in beperkte gemeenschap van goederen bent getrouwd, worden in principe alle bezittingen en schulden die u tijdens het huwelijk heeft verkregen, gelijk verdeeld. Dit wordt geregeld in artikel 1:94 BW, dat beschrijft welke goederen tot de gemeenschap behoren en hoe deze worden verdeeld.
Bent u echter op huwelijkse voorwaarden getrouwd, dan geldt de verdeling zoals vastgelegd in de voorwaarden. Dit wordt geregeld in artikel 1:114 BW e.v. Het is mogelijk om in de huwelijkse voorwaarden bepaalde bedingen op te nemen, zoals de ‘koude uitsluiting’, de ‘beperkte gemeenschap’ en ‘verrekenbedingen’.
Bij koude uitsluiting wordt iedere gemeenschap van goederen uitgesloten. Dan blijft het bezit van de echtgenoten zowel voor als na het sluiten van het huwelijk privévermogen. Bij een beperkte gemeenschap wordt de algehele gemeenschap uitgesloten en omschrijven de echtgenoten welke goederen wel gemeenschappelijk zijn, zoals bijvoorbeeld een woonhuis.
Twee voorbeelden van een verrekenbeding zijn een periodiek en finaal verrekenbeding. Een periodiek verrekenbeding behelst doorgaans een periodieke verrekening (meestal jaarlijks) gedurende het huwelijk van overgespaarde inkomsten. Bij een finaal verrekenbeding heeft de verrekening eerst bij het einde van het huwelijk plaats. Een voorbeeld van een finaal verrekenbeding is het uitsluiten van iedere gemeenschap van goederen met de bepaling dat bij de ontbinding van het huwelijk partijen afrekenen alsof zij in gemeenschap van goederen zijn gehuwd. Een en ander over de verrekenbedingen is vastgelegd in 1:141, 1:142 en 1:143 BW.
Alimentatie
Er zijn twee soorten alimentatie: partneralimentatie en kinderalimentatie. Partneralimentatie kan van toepassing zijn als één van de partners na de scheiding financieel afhankelijk is van de ander. Kinderalimentatie is bedoeld voor het onderhouden van de kinderen en is verplicht als er minderjarige kinderen zijn. Kinderalimentatie moet in Nederland doorgaans worden betaald tot het kind 21 jaar oud is. Kinderalimentatie gaat voor op partneralimentatie, dit is vastgelegd in artikel 1:400 BW.
De hoogte van de kinderalimentatie wordt bepaald aan de hand van de behoefte van het kind, het inkomen van beide ouders en andere relevante factoren. Dit is vastgelegd in artikel 1:392 BW. Voor de behoefte van het kind is het netto gezinsinkomen ten tijde van de huwelijkse samenleving heel belangrijk. In de berekening wordt ook rekening gehouden met de frequentie van de zorgregeling met de andere ouder. Dit gebeurt middels de zogenoemde zorgkorting. Hoe uitgebreider de zorgregeling, des te hoger de zorgkorting.
De hoogte van de partneralimentatie wordt berekend aan de hand van de draagkracht van de betaler en de behoefte van de ontvanger. Dit is vastgelegd in artikel 1:157 BW.
5. Conclusie
Een echtscheiding is een complex proces dat juridisch zorgvuldig moet worden aangepakt. Door het volgen van het hierboven beschreven stappenplan krijgt u inzicht in hoe het scheidingsproces in Nederland verloopt. Het is belangrijk om de juiste stappen te nemen, van het indienen van het verzoekschrift tot de verdeling van de bezittingen en het maken van afspraken over alimentatie.
Als u overweegt te scheiden, is het raadzaam om een advocaat in te schakelen die u door dit proces kan begeleiden. Een goede voorbereiding en duidelijke afspraken kunnen veel problemen en onduidelijkheden voorkomen. Mocht u vragen hebben of behoefte hebben aan advies, neem dan gerust contact met ons op.
