Recht op adoptie?

In Nederland kennen wij een verschil tussen biologische en juridische ouders. Een kind kan maximaal twee juridisch ouders hebben. In beginsel is het zo dat de vrouw uit wie het kind wordt geboren automatisch de juridisch moeder is. Meestal is dit ook de biologische moeder.1 Juridisch vader is de man met wie de vrouw op het moment dat het kind wordt geboren, gehuwd is, ongeacht of dit de biologische vader is of niet. Indien de vrouw niet is gehuwd, kan de man tevens juridisch vader worden, indien hij het kind erkent, dan wel indien de vrouw een procedure start om het vaderschap door de rechter te laten vaststellen. Voor de relatie tussen een man en een vrouw voorziet de wet aldus in mogelijkheden om het juridisch moederschap en het juridisch vaderschap vast te (laten) stellen.

Sinds 2014 voorziet de wet omtrent het juridisch ouderschap ook in de situatie dat twee vrouwen zijn gehuwd. Indien een kind wordt geboren uit een vrouw, die op dat moment met een andere vrouw is gehuwd, zal niet alleen de vrouw uit wie het kind is geboren juridisch moeder worden, maar ook de vrouw met wie zij is gehuwd, dit noemen wij ook wel een ‘meemoeder’. Indien de vrouwen niet zijn gehuwd, zijn er nog andere mogelijkheden om de meemoeder juridisch moeder te maken, er is immers nog ‘een plekje over’ voor een tweede juridisch ouder.

In het geval van twee mannelijke partners is het een stuk lastiger om de twee mannen beiden juridisch vader te laten worden. Stel dat er gebruik wordt gemaakt van een draagmoeder, waarbij één van de mannen biologisch gezien de vader is van het kind, zal de draagmoeder direct bij de geboorte juridisch moeder worden van het kind. Er is dan nog maar ‘één plekje over’ voor een tweede juridisch ouder. De biologische vader van het kind kan het kind erkennen, maar dit maakt wel dat de andere man in de kou staat. Zijn er in een dergelijk geval nou mogelijkheden voor de man die niet biologisch de vader is, genaamd de ‘wensvader’, om alsnog juridisch vader te worden, samen met de andere man? En wat indien de relatie van deze mannen verbreekt?

Voorwaarden adoptie
De weg die openstaat voor de wensvader om juridisch vader te kunnen worden van het kind, ligt besloten in het adopteren van het kind. Om in Nederland een kind te kunnen adopteren, moet aan een reeks voorwaarden zijn voldaan. Een aantal van deze voorwaarden zijn als volgt.

Centrale voorwaarde
De centrale voorwaarde voor adoptie is dat de adoptie in het belang van het kind is.

In het Nederlandse recht wordt er vanuit gegaan dat verzorging en opvoeding door de eigen ouders allereerst in het belang is van het kind, hetgeen zoveel betekent dat adoptie enkel bewerkstelligd kan worden indien de ouders (of in casu: de draagmoeder) kennelijk niet meer in staat zijn en/of bereid zijn om voor het kind te zorgen. De rechter zal uiteindelijk de kwestie beoordelen en het kennelijke belang van het kind invullen.

Niets meer te verwachten
Hiernaast dient vast te komen staan en dient voor de toekomst redelijkerwijs voorzien te zijn dat het kind niets meer van zijn juridisch ouder (in casu: de draagmoeder, voor zover zij nog geen afstand heeft gedaan van haar moederschap) in de hoedanigheid van ouder te verwachten heeft. Dit criterium ziet niet op de vraag of het kind feitelijk nog contact heeft met de draagmoeder of nog zal krijgen. Het gaat er specifiek om of het kind al dan niet kan verwachten dat de juridisch ouder van wie het ouderschap doorbroken wordt, nog inhoud kan geven aan het ouderschap. Vorenstaande wordt ingevuld met verantwoordelijkheid voor het kind, de verzoring, opvoeding en de uitoefening van het gezag, maar ook het geven van liefde, aandacht en affectie.

Een jaar verzorgd en opgevoed
De biologische en inmiddels juridische vader van het kind en de wensvader dienen het kind één jaar te hebben verzorgd en opgevoegd, alvorens de wensvader over kan gaan tot adoptie.

Drie jaar samenleven
Het verzoek van de wensvader om het kind te adopteren, kan verder kort gezegd slechts worden gedaan indien hij ten minste drie aaneengesloten jaren onmiddellijk voorafgaande aan de indiening van het verzoek tot adoptie met die juridisch ouder heeft samengeleefd.

Tussenconclusie
Indien adoptie aldus in het belang van het kind is, er niets meer van de draagmoeder te verwachten valt en zij aldus afstand doet van het kind, de wensvader drie jaar voorafgaande aan de geboorte van het kind samen woont met de biologische en inmiddels juridische vader en de mannen samen één jaar het kind hebben verzorgd en opgevoed, is adoptie voor de niet biologische vader mogelijk.

Adoptie bij breuk relatie

Stel nu dat twee mannen samen via een draagmoeder een kind krijgen, de ene man juridisch vader wordt, zij samen de wens hebben om de andere man het kind na een jaar verzorging en opvoeding te laten adopteren en de relatie strandt. Kan de wensvader dan alsnog het kind adopteren?

Recht op adoptie?
Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) omvat het Recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven. Eerder is gepoogd om als ware een ‘recht op adoptie’ aan dit artikel te ontlenen. Het EHRM heeft echter duidelijk gemaakt dat aan artikel 8 EVRM geen recht kan worden ontleend om een onvoltooide of beoogde adoptie tot stand te brengen. Het EHRM specificeert hierbij dat artikel 8 EVRM enkel ziet op een al bestaande familiale relatie, dan wel een te ontwikkelen familiale relatie, en niet op de wens een familie te starten.

Ofwel, een recht op adoptie bestaat niet. Dit laat echter onverlet de mogelijkheid om aan de vereisten van adoptie te voldoen en alsnog over te kunnen gaan tot adoptie. Deze voorwaarden zijn aldus wel een horde.

Einde samenleving
Veelal zullen partijen hun samenleving verbreken, indien zij uit elkaar gaan. Is dan direct niet meer voldaan aan het drie-jaar-samenlevingsvereiste?
Het drie-jaar-samenlevingsvereiste kent een uitzondering. De voorwaarde geldt niet indien het kind is of wordt geboren binnen de relatie van degene die wenst te adopteren en die ouder. Gesteld zal dus kunnen worden dat indien het kind is geboren terwijl twee mannen een relatie hebben en deze relatie later wordt verbroken, er aan het drie-jaar-samenlevingsvereiste kan worden voorbijgegaan.

Incorrect, oordeelde het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch op 7 juni 2018.1 De uitzonderingsregel is niet van toepassing indien er sprake is van een draagmoederschapsconstructie, aldus het Hof. Deze uitzondering is volgens het Hof en de parlementaire geschiedenis immers geschreven vanuit het oogpunt van de moeder uit wie het kind wordt geboren en ziet aldus niet op de situatie dat een kind wordt geboren terwijl twee mannen een relatie hebben.

Aan het drie-jaar-samenlevingsvereiste kan aldus niet zomaar voorbij worden gegaan en deze voorwaarde is daarom van belang voor de wensvader om het kind te kunnen adopteren.

Conclusie

Gedurende de relatie tussen twee mannen, zijn er aldus mogelijkheden voor de wensvader om ook juridisch ouder te worden van het kind. Wel dient aan een reeks voorwaarden te worden voldaan. Hierboven zijn enkele voorwaarden uiteengezet en zijn een aantal hordes genoemd waar overheen dient te worden gesprongen om de adoptie te kunnen bewerkstelligen. Verder heb zijn een tweetal punten genoemd waar tegenaan kan worden gelopen indien er een breuk in de relatie komt.

Wil jij een kind erkennen, adopteren of wil je het vaderschap vast laten stellen? Wil jij voorkomen dat een kind wordt erkend of geadopteerd? Neem contact met ons op!